İSLAMİYET ETKİSİNDEKİ TÜRK EDEBİYATI (GEÇİŞ DÖNEMİ)

 

İSLAMİYET ETKİSİNDEKİ TÜRK EDEBİYATI (GEÇİŞ DÖNEMİ)

(10. – 19.yy)

KUTADGU BİLİG

·               11. yy.da (1069-1070) Yusuf Has Hacip tarafından yazılmıştır.

·               Karahanlı hükümdarı Tabgaç Buğra Han’a sunulmuştur.

·               Kutadgu Bilig “Saadet Veren Bilgi” demektir.

·               Didaktik bir eserdir.

·               Aruzun kullanıldığı ilk eserdir.

·               Mesnevi şeklinde 6645 beyit olarak yazılmıştır.

·               Eserde 173 tane de dörtlük (mani) vardır.

·               Eserde amaç toplum hayatındaki bozuklukları düzeltecek, insanı mutlu edecek yollar bulmak; bu yolları, devrin hükümdarına öğütler halinde göstermektir.

·               Ahlak, dinin önemi, devlet idaresi gibi konulara da değinilmiştir.

·               Eserde dört sembolik şahsiyet yer alır.

·               Hakaniye lehçesiyle yazılmıştır. 

DİVAN-I LÜGATİ’T-TÜRK

·               11.yy.da (1072-1074) Kaşgarlı Mahmut tarafından yazılmıştır.

·               Ebul Kasım Abdullah’a sunulmuştur.

·               Türkçe’nin ilk sözlüğü ve dilbilgisi kitabıdır.

·               7500 Türkçe kelimenin Arapça karşılığını vermiş, cümledeki kullanımını göstermiştir.

·               Türk dilini Araplara öğretmek amacıyla yazılmıştır. Bu nedenle Arapça olarak kaleme alınmıştır.

·               Yazar Türkçe kelimelerin karşılıklarını vermiş, bunu halk dilinden derlediği örneklerle delillendirmiştir.

·               Türk boyları ve coğrafyası ile Türklerin örf ve gelenekleri üzerine önemli bilgiler vardır.

·               Devrinin Türk dünyasını gösteren bir haritada vardır.

·               Hakaniye lehçesi kullanılmıştır.  

ATABET’ÜL-HAKAYIK

·               12.yy.da “Edip Ahmet Yükneki” tarafından kaleme alınmıştır.

·               Eser Sipehsalar Mehmet Bey adlı birine sunulmuştur.

·               Atabet’ül Hakayık “Hakikatler Eşiği’’ anlamına gelir.

·               Aruz vezniyle mesnevi tarzında yazılmıştır.

·               Didaktik bir eserdir.

·               Cömertlik, doğruluk, ilim gibi erdeme dayalı  konular işlenmiştir.

·               Eser 46 beyit ve 101 dörtlükten meydana gelmiştir.

·               Dörtlükler manilerdeki gibi aaxa şeklinde kafiyelen-miştir.

·               Eserin dili biraz ağırdır. Arapça ve Farsça kelimelere rastlanır.

·               Hakaniye lehçesiyle yazılmıştır.

DİVAN-I HİKMET

·               12.yüzyılda Hoca Ahmet Yesevi tarafından yazılmıştır.

·               Hikmet, Ahmet Yesevi’nin kendi şiirlerine verdiği isimdir.

·               Eserin dili sadedir.

·               Eserin yazılma gayesi, halka İslamiyet'i hikmetli bir şekilde öğretmektir.

·               Dörtlükler ve hece vezniyle yazılmıştır.

·               Hakaniye lehçesi kullanılmıştır.

KİTAB-I DEDE KORKUT

·               Destandan halk hikâyesine geçiş döneminin ürünüdür.

·               12 hikaye ve bir önsözden oluşur.

·               Olağanüstü olaylarla gerçeğe uygun olaylar eserde iç içedir.

·               Türklerin eski yaşam tarzları ile ilgili ayrıntılar yanında İslam dini ile ilgili özellikler de vardır.

·               Eserde geçen “Dede Korkut” meçhul bir halk ozanıdır.

·               Hikayelerde Oğuzların çevredeki boylar ile aralarındaki savaşlar ve kendi iç mücadeleleri yer alır.

·               Hikayelerin konuları; aşk, yiğitlik gösterisi, kahramanlık, boylar arasındaki savaştır.

·               15. yy.da bugün adı bilinmeyen bir yazar tarafından yazıya geçirilmiştir.

·               Eserin yazarı belli değildir.

·               Nazım ile nesir iç içedir.

·               Azeri Türkçesi de kullanılmıştır.