TÜRK EDEBİYATI NAZIM ŞEKİLLERİ(KARŞILAŞTIRMALI)

TÜRK EDEBİYATI NAZIM ŞEKİLLERİ(KARŞILAŞTIRMALI)

DÖNEM

NAZIM ŞEKLİ

NAZIM BİRİMİ

KAFİYE ŞEMASI

ÖLÇÜ

KONU

HALK                             EDEBİYATI

ANONİM

MANİ

Dörtlük

aaxa

7'li hece

aşk, tabiat, gurbet, vatan sevgisi, kahramanlık, ..

TÜRKÜ

Bend + nakarat (kavuştak)

aaax

7,8,11'li hece vezni

aşk, tabiat, sevgi, güzellik, ayrılık,ayrılık, ölüm..  (ezgi eşliğinde söylenir)

NİNNİ

Dörtlük

aaaa veya aaab

7,8,9'lu hece vezni

Çocukları uyutmak için söylenir

AĞIT

Dörtlük

abab, cccb,dddb...

7,8,10' lu hece

Kişinin ölümünden duyulan acı, üzüntü

DESTAN

TEKKE

İLAHİ

Dörtlük

7,8,11'li hece vez(aruz)

Allah, sevgisi, dini emir ve yasaklar, ibadet, tasavvuf

NEFES

Dörtlük

7,8,11'li hece vez(aruz)

Bektaşilerin yazdığı dini şiirler

NUTUK

Dörtlük

7 veya 11'li hece vez

tarikat adabını öğretmek

DEVRİYE

Dörtlük

11 'li hece

Yaratılışın başlangıcı ve sonu, dünyaya geliş ve ahirete dönüş

ŞATHİYE

Dörtlük

hece

İnançlarla alay eder gibi yazılır( Bektaşilerde)

AŞIK

KOŞMA

Dörtlük

abab, cccb,dddb...

11 'li hece ölç

aşk, sevgi, üzüntü, özlem, tabiat, yiğitlik… Güzelleme:Sevgi Koçaklama:Yiğitlik, Taşlama:Eleştiri, Ağıt

SEMAİ

Dörtlük

abab, cccb,dddb...

8'li hece ölç veya aruz

sevgi, gurbet, özlem,… (ezgi eşliğimde söylenir)

DESTAN

Dörtlük

abab, cccb,dddb...

8 ve 11'li hece vez

savaş, yangın, deprem salgın hastalık, …

VARSAĞI

Dörtlük

abab, cccb,dddb...

8' li hece vez

hayat ve talihten şikayet, yiğitlik ( hey, behey, bre… gibi ifadeler kullanılır)

DİVAN EDEBİYATI

BEYİTLERLE YAZILANLAR

GAZEL

5-15 beyit

aa, ba, ca, da,…

aruz

aşk, güzellik, hasret, dünya zevkleri…                                               Anlam birliği varsa yek ahenk; aynı güzellikteyse yek avaz.

KASİDE

33-99 beyit

aa, ba, ca, da,…

aruz

övgü şiirleri( din ve devlet büyüklerinin  övülmesi)                    Tevhid Allah'ı; Naat Peygamberimizi; Mersiye ölüyü; Methiye yaşayan kişiyi;  Fahriye şairin kendisi övülür. Hicviye eleştiridir.

MESNEVİ

sınırsız beyit

aa, bb, cc, dd, ee…

aruz

Hikayelerin şiir şeklinde anlatılmasıdır. Eskiden roman ve hikayenin yerini mesneviler dolduruyordu. Hamse: 5 mesnevi

MÜSTEZAT

beyit

aa, ba, ca, da,…

aruz

aşk, güzellik, hasret, dünya zevkleri…bir uzun bir kısa mısradan oluşur. (ziyade)

KIT'A

2-16 beyit

xa xa

aruz

daha çok felsefi ve sosyal düşüncelereleştiriler hicivler ( matla ve makta beyitleri olmaz)

DÖRTLÜKLE YAZILANLAR

RUBAİ

dörtlük ( tek dörtlükten oluşur)

aaba veya aaaa

aruzun 24 kalıbıyla yazılır.

aşk, hikmet, dünya görüşü, ölüm, hayatın anlamı… Ömer Hayyam, Azmizade Haleti, Yahya Kemal

TUYUĞ

dörtlük  (tek dörtlükten oluşur)

aaba veya aaaa

aruzun 1 kalıbıyla yazılır.

konu sınırı yok fakat en çok aşk acısı,dünya görüşü, dini tasavvufi düşünceler. Sadece Türkler kullandı.   Kadı Burhaneddin

ŞARKI

3-5 dörtlük

aaaa,bbba,ccca… veya abab, cccb, dddb…

aruz

aşk, sevgili, eğlence, ayrılık, özlem…                                           Sadece Türkler kullandı. Nedim

MURABBA

3-6 dörtlük

aaaa, bbba, ccca, ddda…

aruz

felsefi konular ve aşk

BENTLERLE YAZILANLAR

TERKİB-İ BEND

5-15 Bend

aa, ba, ca, da

aruz

Hayattan şikayet,din,sosyal bozukluk,  yergiler, şikayetler…Vasıta beyti bend sonunda değişir. Bağdatlı Ruhi, Ziya Paşa

TERCİ-İ BEND

5-15 Bend

aa, ba, ca, da

aruz

Allah'ın kudreti, kainatın sırları, tabiatın zıtlıkları Vasıta beyti bend sonunda tekrarlanır.

BATI ETKİSİNDEKİ TÜRK EDEBİYATI

SONE

2 Dörtlük ve 2 üçlük

abab,cdcd, eff, egg veya abba,cddc, eff, egg

hece-serbest

sınırlama yok. Lirik konular ağırlıklı. İlk defa S. Fünuncular kullandı.

TERZA-RİMA (Örüşük uyak)

Üçlükler  ve sonda bir dize

aba, bcb, cdc, ded, e

hece-serbest

Konu sınırlaması yok.  İlk defa S. Fünuncular kullandı.

TRİYOLE

1 ikilik ve 2 dörtlük

ab, ccca, dddb

hece-serbest

Konu sınırlaması yok..

BALAD

3 uzun 1 kısa bend

Konu sınırlaması yok.  Türk edebiyatında kullanılmadı.

SERBEST MÜSTEZAT

1 uzun 1 kısa mısra

dizeler düzensiz, serbest

aruz

Konu sınırlaması yok.  Divan edebiyatındaki müstezattan geliştirildi.