10. SINIF 8. ÜNİTE HABER METNİ TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI DERS NOTLARI (2019-2020)

8. ÜNİTE HABER METNİ DN

10. SINIF TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI DERS NOTLARI  (2019-2020)

Haber metni, 5N 1K, Sütun

Manşet, Tekzip, Sürmanşet

Genel Ağ

Haber Yazısı Nedir?

Haber, bir olay ve bir olgu üzerine edinilen bilgidir. Haber metni ise elde edilen bilgilerin gazete, dergi gibi yayın organları ya da televizyon, radyo gibi iletişim araçlarıyla topluma duyurulması amacıyla hazırlanan yazılı metinlere denir.

Haber, kaynağını yaşamdan alır. Genel olarak bu kaynaklar üçe ayrılır: Resmi Haberler, Özel Haberler, Ajans Haberleri.

 Resmi haberler, resmi ve özel kuruluşlardaki yetkili kişilerden alınan haberlerdir.

 Özel haberler, halk arasından toplanır.

 Ajans, haber toplama ve yayma işleriyle uğraşan kuruluştur.

Haber yazıları, anlattığı olayın türüne göre ad alır: Siyasal haberler, ekonomik haberler, bilimsel haberler, teknoloji haberleri, sanat haberleri, spor haberleri, sosyal haberler…

HABER YAZILARININ ÖZELLİKLERİ

 Haberin kaynağı yaşamdır.

 Güncel, önemli, ilginçtirler, doğrudurlar.

 Açık, akıcı ve yalın bir üslubu vardır.

 Haberde (gazetecilikte 5N 1K ilkesi olarak da bilinen) şu beş sorunun cevabı bulunmaktadır: Ne (veya kim)? Nerede? Ne zaman? Nasıl? Niçin?

 Haber başlıkları ve bu başlıkların haber metniyle uyumu son derece önemlidir.

 Haberde giriş ve gövde olmak üzere iki bölüm bulunur. Giriş bölümünde birkaç cümle ile olayın kısa bir özeti verilir, haberin ayrıntıları gövde bölümünde yer alır.

 İyi bir haber yazısında şu özelliklerin muhakkak bulunması gerekir:

 Haberde 5N 1K ilkesi olarak bilinen soruların cevabı bulunmalıdır.

 Haber de başlığı da ilginç olmalıdır.

 Haber özgün olmalıdır.

 Sıradan olaylar haber değeri taşımaz.

 Haber önemli olmalıdır.

 Haberin ilgilendirdiği okuyucu kitlesi çok olmalıdır.

 Haber doğru olmalı içinde muhabirin yorumu bulunmamalıdır.

5N 1 K İLKESİ NEDİR?

Ne: Habere kaynak olayın ne olduğu bildirilmelidir.

Nasıl: Habere kaynak olan olayın yapılış ve meydana geliş sürecinin anlatıldığı bölümdür.

Niçin: Her olayın bir nedeni vardır. Hava kirliliğinin nedenleri, ekonominin kötüye gidişinin nedenleri.

Nerede: Her olayın gerçekleştiği bir yer mutlaka vardır. Bu yer haberde mutlaka bildirilmelidir.

Ne zaman: Yine bütün olaylar bir zamanda meydana gelir. Zaman bilgisi genelden özele doğru verilir. Yıl, ay, gün, saat, dakika Kim: Habere kaynak olan kişinin, yani olayı gerçekleştiren kişinin kimliği de haberde belirtilmelidir.

Örnek Haber Metni:

KÖK HÜCREDEN MİNYATÜR KARACİĞER

İngiliz bilim adamları, kök hücreden minyatür karaciğer geliştirdiler. Daily Mail Gazetesi’ne göre mini karaciğerler, ilaçların test edilmesinde kullanılabilir ve gelecekte organ nakli için de bir ilk adım oluşturabilir. Gazetenin haberine göre Newcastle Üniversitesi bilim adamları, kordon kanından elde edilen kök hücreyi laboratuvar ortamında, madeni para büyüklüğünde bir karaciğere dönüştürmeyi başardı. (1 Kasım 2006)

TEMEL HABERCİLİK TERİMLERİ

 Ajans: Haber toplama, yayma ve üyelerine dağıtma işiyle uğraşan kuruluş

 Asparagas: Gerçek olmayan, masa başında uydurulan, yalan haber, uydurma haber demektir.

 Dekroşe: Gazete ve dergilerde yan sütunlara taşan yazı.

 İktibas: Başka bir kaynaktan elde edilen

yazının gazetede olduğu gibi yayımlanması.

 Gazete: Politika, ekonomi, kültür ve daha başka konularda haber ve bilgi vermek için yorumlu veya yorumsuz, her gün veya belirli zaman aralıklarıyla çıkarılan yayın

 Haber: Bir olay, bir olgu üzerine edinilen bilgi…

 Manşet: Gazetelerin ilk sayfasına iri puntolarla ko-nulan başlık

 Sürmanşet: Gazetelerin birinci sayfasındaki logo-nun üzerinde kullanılan başlık

 Sütun: Gazete, dergi, kitap vb. yazılı şeylerde, sayfanın yukarıdan aşağıya doğru ayrılmış olduğu dar bölümlerden her biri, kolon

 Spot: Haber metninden daha büyük harfli puntolarla dizilen, başlıktan sonra yer alan haber ayrıntısı.

 Stop press: En son gelen haber.

 Muhabir: Basın ve yayın organlarına haber topla-yan, bildiren veya yazan kimse

 Tekzip: Yapılan haberin yanlış olduğunu bildirme, yalanlama

 Tiraj: Baskı sayısı

HABERCİLİK TEKNİKLERİ:

Piramit tekniği; habere ilişkin ayrıntıların metnin sonuna bırakıldığı tekniktir

Haber yazma kuralları içinde en eski teknik ters piramit tekniğidir. Ters piramit tekniği ise haberin içerik özetinin girişte verildiği ve bilgilerin en önemliden en az önemliye doğru sıralandığı, en sık kullanılan haber yazım tekniğidir.

Ters Piramit Tekniği:

 Özetleyici Giriş:

 Ayrıntılar: Açıklama ve diğer bilgiler (Nasıl-nerede)

 Geçmiş Hakkında Bilgi:

 Sonuç:

GENEL AĞ (İNTERNET) HABERİYLE GAZETE HABERİNİN FARKLILIKLARI

 Gazetede, internet ve televizyona oranla zaman/yer baskısı daha az olduğu için daha resmî bir dil kullanılır. Yazı dili daha uzun anlatımlar ve ifadeler gerektirdiği için konuşma diliyle arasındaki en temel farklılığının bu olduğunu söylemek mümkündür.

 Gerek iletişim aracının teknik ve yapısal özellikleri, gerekse habere konu olan olayın içeriğine göre genel ağ haberiyle gazete haberinin sunumlarında söylem ve ifade biçimleri farklılık gösterir.

 Genel ağ haberleri hem göze hem kulağa seslenir, yani gazete haberine göre görsel ve işitsel olarak çok daha zengindir. İnternet haberlerinde haber, çoğunlukla video ile desteklenir.

 Teknolojik olarak gazete, baskı teknolojisinin ürünü iken, genel ağ ve televizyon elektronik teknolojinin ürünleridir.

 Genel ağ haberlerinde okuyucu/izleyici ile etkileşimli bir yayıncılık söz konusudur. Kullanıcı, okuduğu haberle ilgili duygu ve düşüncelerini dile getirebiliyor, yorumda bulunabiliyor. Gazete haberlerinde bu açıdan tek taraflı bir iletişim söz konusudur.