9.ÜNİTE: MÜLAKAT- RÖPORTAJ DERS NOTLARI
11.SINIF TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI DERS NOTLARI 2018-2019
Kendi uzmanlık alanlarında tanınmış kişilerle hayatları, çalışmaları, eserleri ya da seçilen herhangi bir konuda sorulu cevaplı olarak karşılıklı konuşmaların yazıya geçirilmesine denir.
Mülakatın Özellikleri
Gazetecilerin bir konuda, bilgilenmek için ilgili kişiyle yaptığı görüşmelerdir.
Alanında tanınmış kişilerle mülakat yapılabilir.
Mülakat metinleri öğretici ve ufuk açıcıdır.
Söyleşmeye bağlı anlatım türü çevresinde oluşan bir türdür.
Kurallarını büyük ölçüde kendisiyle konuşan kişinin mizacı ve kültürünün belirlediği bir türdür.
Alınan cevapların aynen ve yorumlanmadan yayımlanması mülakatın ayırıcı özelliğidir.
Türk Edebiyatında mülakat türünün ilk örneği Ruşen Eşref Ünaydın’ın Diyorlar ki (1918) adlı eseridir.
Mülakat Öncesinde Ne Gibi Hazırlıklar Yapılması Gerekir?
Görüşülecek kişiyle bir ön görüşme yapılmalıdır.
Yer, zaman ve konu önceden belirlenmelidir.
Yazar konuyla ilgili ön çalışma yapmalı, bilgi kaynaklarına başvurarak soruları hazırlamalıdır.
Soruları tarafsız bir bakış açısıyla hazırlamalıdır.
Soruları belli bir sıraya koymalıdır.
Hikmet Feridun Es → Bugün de Diyorlar ki
Mustafa Baydar → Edebiyatçılarımız Ne Diyorlar
Gavsi Ozansoy → Edebiyatımızda Dünküler mi Bugünküler mi Daha Kuvvetli, 40 Yıl Sonra Diyorlar ki, Beş Kuşak Konuşuyor
Tahir Kutsi → İç Göç
Halil Aytekin → Doğuda Kıtlık Vardı
Abdi İpekçi → Liderler Diyor ki
Yaşar Kemal → Çukurova Yana Yana
Nurullah Berk → Ustalarla Konuşmalar
Fikret Otyam → Ha Bu Diyar
Necmi Onur → Mezarında Yaşayanlar
RÖPORTAJ
RÖPORTAJ YAZILARININ ÖZELLİKLERİ
Röportaj yazıları, bir çeşit haberdir. Bu yazılar, haber metinlerinin büyütülmüş biçimidir.
Röportajlarda bilginin yanında yazarın izlenimleri, fikirleri de yer alır.
Röportaj yapan kişi yazılarına kişisel görüşlerini de katabilir.
Röportaj yazılarında herhangi bir insan, eşya ya da mekan farklı yönleriyle ele alınıp işlenir.
Bu yazılar dergi ve gazete yazısıdır.
Röportaj yazılarında öğretici, açıklayıcı, kanıtlayıcı ve betimleyici anlatım türleri kullanılır.
Yazar, konuyla ilgili resim, fotoğraf, çizim ve grafiklerden yararlanarak eserine görsellik katar ve eserini zenginleştirir.
Röportaj, bir yaşam gerçeğinden yola çıkar ve olayları nesnel bir tutumla aktarır.
Röportaj yazıları sanatsal bir değer taşıyan yazılardır.
Röportaj yazılarında anlatım özelliği, röportajcının kişisel yeteneğine ve konuya göre değişebilir.
Röportajlarda gereksiz betimlemeler, uzun cümleler, aşırı benzetmeler yerine, konuşma diline yakın, kısa cümlelerden oluşan bir anlatım tercih edilmelidir.
RÖPORTAJ ÇEŞİTLERİ
Röportaj yazılarını; sunuş biçimi, yazarın izlediği yöntem, ele aldığı konu ya da tanıttığı kişiler, kısalık-uzunluk gibi yönlerden birkaç çeşide ayrılır.
Sunuş Biçimi Bakımından Röportaj
a.Alman Röportajı: Bu röportajda, yazar konuyu işlerken, yazıya kendini katar; konu hep “ben” ekseni etrafında döner. Yazar, konuyu anlatırken yazıya kendini katar. Konuyu kendi ekseninde anlatır. Klasik Alman tipi röportaj olarak kabul edilen bu tarz, en eski röportaj biçimi sayılmaktadır.
b.Amerikan Röportajı: Bu tip röportajda, yazıya en kuvvetli yön ile girilir. En son söylenmesi gereken kelimeler, en önce söylenir. Okuyucunun hiç beklenmeyen bir girişle karşılaşması, ilk paragrafın sürpriz uyandırması, giriş bölümünün adeta şok bölümü olması bu tip röportajın en belirgin özelliğidir.
Yazarın İzlediği Yöntem Bakımından Röportajlar
a.Konuşmaya Dayalı Röportaj: Geleneksel mülakat yöntemiyle yapılan bir röportaj çeşididir. Bir gazetecinin ünlü bir devlet adamına, bir sanatçıya veya bir sporcuya sorduğu sorulara aldığı cevaplara dayanarak yazdığı röportajlardır.
b.Belgesel Röportaj: Her türlü güvenilir sözlü ve yazılı kaynaklardan yararlanarak oluşturulan röportajlardır.
Uzunluk ve Kısalık Bakımından Röportajlar
a.Tek Röportaj: Belirli bir konuyu ele alan ve tek bir yazı çerçevesinde sunulan röportajlardır. Bu çeşit röportajlara gazetelerde, sanat ve edebiyat dergilerinde sıkça rastlanır.
b.Dizi Röportaj: Bir konuyu kapsamlı bir biçimde, değişik yönleriyle ele alan ve inceleyen röportajlardır. Özellikle olayları yerinde incelemeye ve çok sayıda kişiyle ilişki kurup uzun görüşmelere dayalı röportajlar bu kategoriye girer. Bu gibi röportajların yayımı gazetelerde günlerce sürebilir.
Konularına Göre Röportajlar
a.Bir Yeri Konu Alan Röportaj: Röportaj yapılan yerde sürdürülen yaşam, her yönüyle bilinir. O yerin farklı yönleri ses, film ve fotoğraflarla kanıtlanır.
b.İnsanı Konu Alan Röportaj: Bu tür röportajlarda belli bir alanda ün kazanmış kişilerin dikkat çeken, insanı düşündüren yönleri ele alınır.
c.Eşyayı Konu Alan Röportaj: Röportaja konu olan eşya her yönüyle bilinir. Eşyanın dikkat çekici, ilginç, düşündürücü yönleri ele alınır. Eşya röportajlarında, bütün yük, yazarın omuzlarındadır. Eşyanın en belirli ayrıntılarını yakalaması, eşya ile yakından ilgilenmesi; o eşya üzerinde gerekli bilgileri edinmesi; eşyayı konuşturabilme yeteneğinde olması; kendisinde bir hikayeci niteliğinin bulunması gerekir.
Röportajda İnandırıcılık
Fotoğraflar, ses kayıtları, filmler röportaja inandırıcılık katan ögelerdir.
Bir röportajın inandırıcı olabilmesi için duyulanlara söylentilere değil, asıl olaylara ve kişisel gözlemlere yani gerçeklere dayanması gerekir.
Röportajın Ortaya Çıkışı ve Gelişme Süreci
Röportaj, 20. Yüzyılda gazete ve gazetecilik çevresinde gelişip yaygınlaşmış bir türdür. Röportaj, gazeteciliğin gelişmesiyle ortaya çıkmıştır.
Röportajların ilk başarılı örneklerini Ruşen Eşref Ünaydın bazı yazarlarla yaptığı konuşmalardan oluşturduğu bir yazı dizisiyle vermiştir.
1950’lerden sonra bu tür önem kazanmış, gazete ve dergilerde yayımlanan röportaj sayısında büyük artış görülmüştür.
Hikmet Feridun Es, Mustafa Baydar, Falih Rıfkı Atay, Abdi İpekçi, Fikret Otyam, Dursun Akçam, Yaşar Kemal, Mete Akyol, Yılmaz Çetiner röportaj türünde eserler veren yazarlardır.
Röportajda Kullanılan Anlatım Türleri
Röportajlarda öyküleyici, betimleyici, öğretici ve açıklayıcı anlatım türleri kullanılır.
Röportajlarda dil, genelde göndergesel işlevde kullanılır. Çünkü röportajcının amacı bir eşya, kişi ya da mekan hakkında bilgiler vermektir. İleteceği açık, anlaşılır bir şekilde okuyuculara aktarmak durumundadır.
Röportajın Diğer Türlerden Farkı
Haber Yazıları ile Röportaj: Haber yazılarında gazeteci gördüklerini olduğu gibi aktarmaya özen gösterir. Amaç bilgiyi en doğru, nesnel ve açık biçimde aktarmaktır. Röportaj yazılarında bilgiden başka, yazarın izlenimleri, düşünceleri de yer alır.
Gezi Yazısı ile Röportaj: Röportaj, dil ve anlatım yapısıyla, öyküleme yönüyle gezi yazılarından ayrılır. Röportajın gerçeği arama, ülke ve insanların sorunlarını dile getirme yönü ve yönelimi vardır. Röportajda yazarın bir amacı, iletmek istediği bir mesajı vardır. Gezi yazılarında ise yalnızca gezilen yerlerle ilgili izlenimler dile getirilir.
Biyografi ve Röportaj: Röportajda kişilerin, okuyucunun dikkatini çekecek ve onları bazı konularda düşündürecek özellikleri verilir. Yazar tespitleriyle, düşünce ve kanaatlerini birlikte ifade eder.
Mülakat ve Röportaj: Mülakat, herhangi bir alanda ün kazanmış bir kişiye sorular sorarak cevaplar alma biçiminde tanımlanabilecek bir türdür. Röportajdaki gibi yazarın kendi tespit ve düşünceleri yoktur. Tek kişiyle olmak zorunda değildir. Çok kişiyle olabileceği gibi hiç kimseyle görüşme yapmadan da röportaj yapılabilir.
RÖPORTAJ TÜRÜNDEKİ ÖNEMLİ ESERLER
CUMHURİYET DÖNEMİ
Yaşar Kemal Çukurova Yana Yana Bir Bulut Kaynıyor Peri Bacaları Bu Diyar Baştan Başa Yanan Ormanlarda Elli Gün Fikret Otyam
Ha Bu Diyar, Topraksızlar
Tahir Kutsi Makal İç Göç, Acı Yol
Halil Aytekin Doğuda Kıtlık Vardı
Necmi Onur Mezarlarında Yaşayanlar
Celalettin Çetin Büyük Göç
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder